“سیرجان خبر”، شخصیت زن در منظر امام(ع) از جایگاه بالای انسانی و تمامی کمالات برخوردار است و در واقع اصول حاکم بر رفتار امام(ع) با زنان،همان اصول برگرفته از قرآن و رفتار بسیار پسندیده و قابل تحسین است.

نهج البلاغه به عنوان یک کتاب تفسیر قرآن،در جوی آکنده از فتنه های زنانه و دسیسه های سیاسی لب به سخن گشوده و به ناچار به بیان نارسایی های زنان پرداخته است و از این رو در نهج البلاغه سخن از شخصیت در میان نیست؛ بلکه آن چه که هست بیان نارسایی ها می باشد و به همین جهت برای فهم بهتر نهج البلاغه باید شان صدورکلام حضرت را مورد توجه قرار داد، بنابراین اگر چه خطبه هایی در نهج البلاغه برای زن آمده است عام باشد ولی ناظر به زنان موجود در جامعه حضرت علی(ع) است.

برای مثال خطبه ۸۰ نهج البلاغه که حاوی سخنان زیادی درباره ی زنان است، بخشی از یک نامه طولانی است که امام در زمان اشغال مصر به وسیله عمر و عاص و بعد از شهادت محمد بن ابی بکر آن را نوشت و به مصر فرستاد.

امام در این خطبه طولانی کلیه حوادث بعد از رحلت پیامبر را تشریح کرده تا به جنگ جمل رسیده و این جنگ را انگیزه به وجود آورنده این فتنه دانسته است.

آن گاه از زمینه هایی که باید در جامعه از بین برود تا این فتنه به وجود نیاید، سخن به میان آورده و در این رابطه زن را موجودی دانسته که در برپایی این فاجعه نقش عظیمی داشته است یعنی امام از نقطه ضعف هایی صحبت به میان آورد که هر گاه در جامعه باشد هر فتنه گر از آن استفاده می کند.

اگر چه امام در این خطبه به جریان خاص جمل سخن گفته است، اما حضرت با طرح این مساله خاص در حقیقت به تمامی انسان ها در زمان های مختلف، درباره آسیب های جدی که منجر به متلاشی شدن پیکره دین می شوند هشدار داده و عواملی را که موجب بهره برداری دشمنان دین می شوند به صورت ملموس جلوه داده تا توجه همگان را به این نقطه ضعف جلب نماید.

نکته قابل توجه این است که سیره و سخن معصوم در مقایسه با یکدیگر بررسی می شود. در سیره و روش علمی و عملی حضرت هرگز هرج و مرج وجود نداشته است و از نظر رفتاری نیز منش آن حضرت قانونمند است.

برخورد امام که برگرفته از نگرش علمی حضرت به مسائل گوناگون است نمایانگر این است که زنان در تفکر حضرت جایگاه بالایی دارند.

رفتار حضرت علی(ع) با همسر بزرگوارشان و سخنانی که در مورد مادر خود می گوید وعبارت“إِنَّ الْمَرْأَهَ رَیْحَانَهٌ” روشنگر این حقیقت است که زنان رشد یافته در مهد شریعت و آنان که عقلشان امیر است و هوی و هوسشان اسیر، مورد احترام حضرت علی بوده و هستند.

چگونگی برخورد حضرت در ارتباط با خانواده

شان امام و معصوم این است که عملکردش برخوردار از معیار و اصول صحیح و به دور از هرگونه هرج و مرج می باشد و اگر تفکر امام نسبت به زن ها نقصان و تشر بودن باشد پس این اصل بر سیره عملی حضرت نیز باید حاکم باشد در حالی که آنچه از چگونگی برخورد حضرت بخصوص در برخورد با خانواده در تاریخ نقل شده است، بیانگر این است که شخصیت زن در منظر امام از جایگاه بالای انسانی برخوردار است که به بعضی از رفتارها بصورت گذرا اشاره می شود:

۱- استناد حضرت علی(ع) به سخنان حضرت زهر(س)

امام با وجود مقام عصمت گاهی در میان صحبت های خود به سخنان حضرت زهرا(س) استناد می کردند مانند: حضرت زهرا(س) بعد از رحلت رسول اکرم(ص) به زنان بنی هاشم که او را در ماتم یاری می کردند و زینت را رها کرده و لباس عزا بر تن می کردند فرمود: این حالت را رها کنید و برشماست که دعا کنید.

هر چند حضرت معصوم است اما برای تثبیت مطلب به سخن همسرش حضرت زهرا(س)  تمسک می کند یعنی حضرت همان گونه که سخنش حجت است رفتار و گفتار حضرت زهرا(س) نیز حجت خدا می داند و هیچ تمایزی بین زن و مرد قائل نیست.

۲- ابراز همدلی نسبت به حضرت زهرا(س)

وقتی امام می دید که کار منزل برای همسرش سخت است می کوشید که در انجام امور منزل مشارکت داشته باشد همچنان که در روایتی آمده امیرالمومنین هیزم تهیه می کرد، آب می آورد،جارو می کرد و فاطمه گندم آرد می کرد و نان می پخت.

حضرت به دیگران نیز سفارش می کند بارهای سنگین خود را بر دوش زنانتان نگذارید، این عدم تحمیل بارهای سنگین بر زنان آرامش آنان را فراهم می کند زیرا طبق نظام آفرینش وظیفه اصلی آنان تربیت نسل ها در محیط آرام خانواده است.

۳- حضرت زهرا(س) مایه فخر حضرت علی(ع)

امام در مجموع افتخاراتی که برای خود قائل است فخر می فروشد،به وجود حضرت زهرا(س) مباهات می کند و می فرماید:وَ مِنّا خَیْرُ نِساءِ الْعالَمینَ، مباهات به حضرت زهرا(س) از مسائلی است که از جایگاه والای زن حکایت دارد.

آیا عواملی چون احترام ،افتخار کردن، همدلی و هم احساسی،همکاری، ابراز عشق و محبت نشانه ارزش یک زن در منظر یک مرد نمی باشد؟!!!

/یادداشت: مرضیه اسفندیاری